ڕۆژی 29ی ئەیلول ڕۆژی جیهانی نەخۆشییەكانی دڵ
" تەندروستی"
دڵ بریتیە لە ماسولكەیەكی پاڵنەر كە پاڵ بەخوێنەوە دەنێت لە ڕێگەی تۆرێك لوولەی خوێن و دەكەوێتە بەشی چەپی سنگی مرۆڤ، دڵ پێكهاتووە لەبەشی ڕاست و چەپ كەئەو دوو بەشە ڕێگری دەكەن لەتێكەڵاوبوونی خوێنی پڕ لەئۆكسجین و بێ ئۆكسجین.
ڕۆژی 29ی ئەیلول بە ڕۆژی جیهانی نەخۆشییەكانی دڵ دیاری كراوە لەپێناو بڵاوكردنەوەی هۆشیاری زیاتر لەبارەی نەخۆشییەكانی دڵ و دەمارەكان و هاندانی كەسەكان بۆ گرتنەبەری شێوازێكی تەندروستی ژیان و خۆپارێزی و درك كردن بەو مەترسییانەی ڕووبەڕوویان دەبێتەوە، چونكە نەخۆشی دڵ ئەو نەخۆشیەیە كە هەمووان لێی دەترسن.
نەخۆشیەكانی دڵ و دەرمارەكان:
چەند جۆرێكی هەیە وەك نەخۆشكەوتنی ماسولكەی دڵ و خوێنبەرەكان و تێكچوونی لێدانی دڵ و كەموكوڕی و كێشەی دڵ لەكاتی لەدایكبوون و چەند جۆرێكی دیكە.
چ كاتێك نەخۆشیەكانی دڵ روودەدەن:
نەخۆشیەكانی دڵ و دەمارەكان بریتیە لەكۆمەڵێك زاراوە كە ئاماژەن بۆ كۆمەڵێكی جیاواز و هەمەجۆری ئەو نەخۆشیانەی تووشی دڵ و دەمارەكان دەبێت بەتایبەت ئەو خوێنبەر و دەمارانەی دەچن بۆ دڵ.
كاتێك ماددەیەكی ڕەقی تێكەڵاوی كالیسیۆم و چەورییەكان لەیەكێك لەدەمارەكان كۆببێتە یاخود گۆڕانكاریی لەقەبارەی دەرمارەكان ڕووبدات و تەسك بێتەوە ئەوەش دەبێتە هۆی دروستبوونی ئاستەنگی لەگەیشتنی خوێن بەدڵ، هەر گۆڕانكارییەك بەسەر ماسولكەی دڵ یاخود توانای لێدانی بێت دەبێتە هۆی نەخۆشیەكانی دڵ و دەمارەكان.
نیشانەكانی تووشبوون بەنەخۆشیەكانی دڵ:
- تێكچوونی لێدانەكان و خاوبوونەوەی لێدانی دڵ، بوونی ئازار لەسنگ و هەستكردن بەناڕەحەتی، هەناسە توندی ، گێژبوون و بورانەوە ، زەرد هەڵگەران و شیبوونەوەی پێست ، دەركەوتنی پەڵە لە قاچەكان و وورگ و دەوروبەری چاو.
جۆرەكانی نەخۆشی دڵ:
* تووشبوون بەتێكچوون و ڕەقبوونی شاخوێنبەر: دەبێتە هۆی سەرهەڵدانی كێشە لەدڵ و دەمارەكان و هۆكارەكەی دەگەرێتەوە بۆ كۆبونەوەی چەوری لەشاخوێنبەر و تەسكبوونەوەی و ئەوەش وادەكات خوێن بەئاستەنگ بگوازرێتەوە.
* تێكچوونی لێدانی دڵ: هۆكارەكانی بریتیە لەبوونی كەموكوڕی و كێشەی دڵ لەكاتی لەدایكبوون و نەخۆشی شاخوێنەبەری دڵ و بەرزە پەستانی خوێن و شەكرە و جگەرەكێشان و زیادەڕەوی لەخواردنی ماددەی ئەلكهول و كافین و بەكارهێنانی ماددەی هۆشبەر و فشاری دەروونی و بەكارهێنانی دەرمان بەبێ رێنمایی پزیشك.
* كێشەی دڵ لەكاتی لەدایكبوونەوە: هەندێك كات منداڵ لەو كاتەی لەسكی دایكیدایە تووشی كێشەی دڵ دەبێت یاخود لەكاتی گەشەكردنی یان ڕاستەوخۆ لەدوای سكپڕبوون بەهۆی نارێكی رۆیشتنی خوێن و بەكارهێنانی دەرمان.
* تێكچوونی ماسولكەی دڵ: هۆكاری تێكچوونی ماسولكەی دڵ و هەڵاوسان و فراوانبوونی نادیارە، بەڵام پێدەچێت بەهۆی كەمبوونەوەی رۆیشتنی خوێن بۆ دڵ یاخود زیانەكانی دوای تووشبوون بەجەڵتە و نەخۆشی و ماددەی ژەهراوی و خواردنی دەرمان یاخود بەهۆی بەرزە پەستانی خوێن و هەڵكشان تەمەن بێت.
* هەوكردنی دڵ: ئەم حاڵەتە ڕوودەدات كاتێك بەكتریا یاخود ڤایرۆس یان ماددەیەكی كیمیایی دەگاتە ماسولكەی دڵ.
ئەو هۆكارانەی ئەگەری نەخۆشیەكانی دڵ زیاد دەكەن:
- تەمەن : هەڵكشانی تەمەن مەترسی تێكچوون و تەسكبوونەوەی خوێنبەرەكان و تێكچوونی ماسولكەی دڵ زیاد دەكات.
- ڕەگەز: ئەگەری تووشبوونی پیاوان بەنەخۆشیەكانی دڵ زیاترە.
- هۆكاری بۆ ماوەیی: بوونی نەخۆشی دڵ لەناو خێزان ئەگەری تووشبوون بەو نەخۆشیە زیاد دەكات.
- جگەرەكێشان: ماددەی نیكۆتین دەبێتە هۆی كشانی دەمارەكان و دووەم ئۆكسیدی كاربۆن زیان بەناوپۆشی دەمارەكان دەگەیەنێت وادەكات ڕەق بێت، بۆیە رێژەی تووشبوون بە جەڵتەی دڵ لای كەسانی جگەرەكێش زیاترە.
- هەندێك دەرمان و چارەسەری كیمیایی و تیشك: هەندێك كات ئەو جۆرە چارەسەرانە مەترسی تووشبوون بەنەخۆشیەكانی دڵ و دەمارەكان زیاددەكات.
- سیستمی خۆراك: پەیڕەوكردنی سیستمی خۆراكی دەوڵەمەند بەچەوری و خوێ و شەكر و كۆلیسترۆل ئەگەری تووشبوون بەنەخۆشیەكانی دڵ زیاد دەكات.
- بەرزەپەستانی خوێن: ئەگەر چارەسەرنەكرێت دەبێتە هۆی ڕەقبوون و تەسكبوونەوەی دەمارەكان.
- بەرزی ڕێژەی كۆلیسترۆل لەخوێن: دەبێتە هۆی كۆبونەوەی چەوری و ڕەقبوونی خوێنەبەرەكان.
- شەكرە: ئەم نەخۆشیە و قەڵەوی و بەرزەپەستانی خوێن یەكێكن لەو هۆكارانەی ئەگەری تووشبوون بەنەخۆشیەكانی دڵ زیادەكات.
- كەمی جووڵە و فشاری دەروونی: ئەم هۆكارانە دەبنە هۆی تێكچوونی دەمارەكان و سەرهەڵدانی كێشەی دیكە كەدەبنە هۆی تووشبوون بەنەخۆشیەكانی دڵ.
- پشتگوێخستنی پاكوخاوێنی: نەشۆردنی بەردەوامی دەستەكان و نەگرتنەبەری رێوشوێنی تەندروستی بۆ خۆپاراستن لەتووشبوون بە ڤایرۆس و بەكتریا مەترسی تووشبوون بەنەخۆشیەكانی دڵ زیاد دەكات.
خۆپاراستن لەنەخۆشیەكانی دڵ:
ناتوانرێت خۆپاراستن لەچەند جۆرێكی نەخۆشیەكانی دڵ بكرێت وەك بوونی كێشە و كەموكوڕی لەدڵ لەكاتی لەدایكبوونەوە، بەڵام دەكرێت خۆپارێزی لەهەندێك جۆری نەخۆشیەكانی دڵ بكرێت لەرێگەی گۆڕانكاریی لەشێوازی ژیان و باشتركردنی تەندروستی وەك:
- وازهێنان لەجگەرەكێشان.
- كۆنترۆڵكردنی كێشە تەندروستەكانی وەك بەرزەپەستانی خوێن و رێژەی كۆلیسترۆڵ و شەكرە.
- ئەنجامدانی راهێنانی وەرزشی بۆماوەی 30 خولەك بەلایەنی كەمەوە لەزۆرینەی رۆژەكاندا.
ڕاگەیاندنی تەندروستی سلێمانی
ئه‌م بابه‌ته 100
جار خوێنراوه‌ته‌وه
AM:11:39:30/09/2025