ڕۆژی جیهانی هەوكردنی ڤایرۆسی جگەر

‌

هەوكردنی ڤایرۆسی جگەر نەخۆشییەكی باوی كوشندەی مەترسیداری ناو كۆمەڵگایە، كەبەشێك لەدانیشتوانی جیهان گیرۆدەی دەستی ئەم نەخۆشیەن، رۆژی 28ی تەموز بەڕۆژی جیهانی هەوكردنی ڤایرۆسی جگەر دانراوە و لەم رۆژەدا چەندین چالاكی لەسەرتاسەری جیهان بەرێوەدەچێت بۆ بڵاوكردنەوەی هۆشیاری لەبارەی ئەم نەخۆشیە مەترسیدارە.

ڕۆژی 28ی تەموز  بەڕۆژی جیهانی هەوكردنی ڤایرۆسی جگەر دانراوە كەڕۆژی لەدایكبوونی زانای ئەمریكی (د.باری بلومبیرگ) ە كە لە 28ی تەموزی 1925 لەدایك بووە و ناوبراو ڤایروسی جگەری جۆری (B) دۆزییەوە و و دواتر ڤاكسینێكی دۆزییەوە دژی توشبوون بەم جۆرەی هەوكردنی جگەر، بەم هۆیەوە لەساڵی 1976 خەڵاتی نۆبڵی لەزانستی پزیشكیدا پێبەخشرا.

رێكخراوی تەندروستی جیهانی ئەمساڵ 2023 بەدروشمی (ئێمە چاوەڕێ ناكەین، پێكەوە زاڵ دەبین بەسەر هەوكردنی ڤایرۆسی جگەر) یادی رۆژی جیهانی هەوكردنی ڤایرۆسی جگە دەكاتەوە لەپێناو هۆشیاركردنی كۆمەڵگا و بڵاوكردنەوەی رێگاكانی خۆپارێزی و چارەسەری ئەو نەخۆشیە.

ئامانج لەدیاری كردنی ڕۆژی جیهانی هەوكردنی ڤایرۆسی جگەر بۆ هۆشیاركردنەوەی خەڵكیە سەبارەت بەخۆپاراستن لە توشبوون بە ڤایرۆسی جگەر بە هەموو جۆرە جیاوازەكانی و ڕێگەكانی گواستنەوەی و چارەسەر وەرگرتن و ڕێگەكانی خۆپاراستن.

هەوكردنی ڤایرۆسی جگەر  چییە؟

هەوكردنی جگەر  كە هەندێكجار بە ڤایرۆسی جگەر ناودەبرێت یەكێكە لەكێشە تەندروستییە گەورەكان لەجیهان و بە (HBV) ناسراوە و بەنەخۆشییەكی مەترسیدار دادەنرێت بۆ مرۆڤ.

جۆرەكانی هەوكردنی ڤایرۆسی جگەر:

هەوكردنی جگەر  پێنج جۆری‌ سەرەكی‌ هەیە ئەوانیش (A/B/C/D/E) و چەند جۆرێكی‌ تر كەتائێستا پۆڵێن نەكراوە، باوترینیان جۆرەكانی (B/C) یە كەمەترسیدارترینە و ساڵانە زیاتر لە ملیۆنێك و 400 هەزار كەس بەهۆیانەوە لەسەرتاسەری جیهاندا گیان لەدەست دەدەن.

لەگەڵ توشبوون و هەوكردنی‌ جگەر دوای‌ چەند ڕۆژێك نەخۆشەكە تای‌ لێ‌ دێت و ئازارێك لەلای‌ سەرەوەی‌ ڕاستی‌سكی‌ دروست دەبێت و ووردە ووردە تووشی‌ زەردویی‌ دەبێت، هەروەها میزەكەی‌ زەرد دەبێت و و سپێنەی‌ چاوی‌ زەرد دەبێت، نیشانەكان چەند ڕۆژێك بەردەوام دەبێت و زۆربەی‌ زۆریان ووردەووردە بەرەو باشی‌ دەچێت و چاكدەبێتەوە، بەڵام ڤایرۆسەكە بۆ ماوەیەكی‌ زۆر لەخوێنیدا دەمێنێتەوە و لەوانەیە بگوێزرێتەوە بۆ خەڵكی‌ تر.

ئەم نەخۆشیە بۆیە بەمەترسیدار دادەنرێت، چونكە ئەگەر چارەسەر نەكرێت دەتوانێت ببێتە هۆی هەوكردنی درێژخایەن یاخود مرۆڤ توشی مەترسی گیان لەدەستدان بكات بەهۆی شیبوونەوەی جگەر یان توشبوونی بەشێرپەنجەی جگەر.

نیشانەكانی هەوكردنی ڤایرۆسی جگەر:

- نیشانەكانی هەوكردنی ڤایرۆسی جگەر هەندێك كات دیاریكراو نیە، بەڵام هەندێك نیشانەی سەرەكی هەیە كەبریتین لە:

- بەرزبونەوەی پلەی گەرمی لەش و ئارەق كردنەوە.

-  بێ‌ هێزی و كەمبوونەوەی توانای خواردن.

- دڵ تێكەڵهاتن و ڕشانەوە.

-  ئازار لەبەشی سەروەی لای ڕاستی سك.

- ئازاری ئێسك و ماسولكە.

- ڕەنگی میز دەگۆرێت بۆ رەنگی تۆخ.

 ڕێگاكانی گواستنەوەی ڤایرۆسی جگەر:

*  گواستنەوەی لەدایكەوە بۆ كۆرپەلە لەكاتی لەدایكبوون یان لەماوەی دووگیانیدا.

* پەیوەندی نزیك لەگەڵ كەسی تووشبوو بەم ڤایرۆسە، چونكە ڤایرۆسەكە توانای گواستنەوەی هەیە.

* بەكارهێنانی دووبارەی‌ دەرزی و ئامێرە پزیشكیە پیسبووەكان بەم ڤایرۆسە بەتایبەتی دەرزی.

* توشبوون بەئایدز و لاوازبوونی سیستمی بەرگری لەش.

ساڵانە زیاتر لە 350 ملیۆن كەس تووشی هەوكردنی ڤایرۆسی جگەر دەبن لەسەرتاسەری جیهان ، هەموو ساڵێك  نزیكەی 30 ملیۆن كەیسی نوێ تۆماردەكرێت كەتوشبووی ڤایروسی جگەری جۆری بی، ساڵانە زیاتر لەیەك ملیۆن كەس بەهۆی ئەم نەخۆشیەوە گیان لەدەست دەدەن.

بەهۆی داهێنانەكانی بواری پزیشكی لەئێستادا كوتان دژی ڤایرۆسی هەوكردنی جگەر هەیە و بەهۆی وەرگرتنی ڤاكسینەوە دەتوانرێت تاڕێژەی %95 ڕێگە لەم نەخۆشیە بگیرێت، بۆیە پێویستە ئەو كەسانەی مەترسی توشبوونیان لێدەكرێت ڤاكسین وەربگرن بەتایبەتی ئەوانەی لەناوەندە تەندروستیەكان كاردەكەن.